MIJN FILOSOFIE
Als wij ervoor kiezen om de verantwoordelijkheid van een paard op ons te nemen en samen dingen te gaan doen (of het rijden is, grondwerk of gewoon knuffelen), moeten wij ook de verantwoordelijkheid nemen voor het fysieke én mentale welzijn van het paard. Ik zie het mogen samenwerken met een paard als een eer, niet als een recht of vanzelfsprekendheid. In geen enkel geval is het dan ook terecht om onze wil op te leggen aan het paard. Veel van wat wij met hem doen gaat compleet tegen zijn natuur in en toch verwachten wij dat hij het allemaal maar moet accepteren. Het is andersom, wij moeten het accepteren dat hij volgens zijn natuurlijke instinct wil leven en ook niets meer wil op deze aarde, dan deze dag comfortabel en gelukkig door te komen. Een paard zal zeker zijn best doen voor jou, als jij jouw best doet voor hem. Als we hem dan al vragen ons op zijn rug te dragen, laat het dan zijn op een manier dat hij daar zelf ook gelukkig mee is, niet omdat wij het zo graag willen en “hij zich niet zo moet aanstellen”.
Om te groeien moet men een stapje uit de comfort zone zetten, maar er is een grens tussen ‘in stress komen’ en je grenzen verleggen. Het is aan ons om die grens te vinden en niet te overschrijden, zodat het te allen tijde eerlijk is naar het paard wat we van hem vragen en hij zelf gemotiveerd wordt en blijft om samen te werken. Hij weet dan dat er voor hem ook iets in zit, meer dan het terugkrijgen van zijn comfort (release of pressure) dat wij in eerste instantie al wegnemen.
Naar alle paarden (en dieren in het algemeen) waarmee ik in aanraking kom heb ik mijzelf het volgende beloofd: bij alles wat ik van het paard vraag, zal ik erbij stil staan of het naar hem toe eerlijk is en of ik hem niet in een positie plaats dat hij zich gedwongen voelt; ik zal altijd naar hem blijven luisteren en zijn gevoelens respecteren; ik zal mijn uiterste best doen om hem zo min mogelijk fysieke en/of mentale stress te geven; tot slot, ik zal altijd blijven streven naar harmonie, waarbij hij een gelijkwaardige partner is, wiens vertrouwen ik eerst moet verdienen wil ik het terug verwachten.
Deze belofte betekent niet dat ik er als een sullige knuffelmachine bij sta en over mij heen laat lopen. Wat elk paard nodig heeft, onafhankelijk van hoe angstig of gestresst hij is als hij in mijn handen komt, is grenzen en richting. Onderdeel van het opbouwen van een harmonieuze relatie met je paard, is dat ieder weet waar hij aan toe is. Ik doe mijn best om hem zo duidelijk mogelijk richting te geven, helder te zijn in mijn intentie, en ook zeker grenzen aan te geven die elke dag hetzelfde zijn. Deze consistentie en duidelijkheid maken mij betrouwbaar voor het paard, als je betrouwbaar bent kan hij je vertrouwen, als hij je kan vertrouwen zal hij zich op zijn gemak voelen bij jou en willen samen werken in zachtheid. Dit is ook een van de hoofdprincipes van Mark Rashid, een trainer wiens filosofie mij zeer heeft geïnspireerd. Als je dit kan bereiken, zou je kunnen stellen dat het paard jou als zijn leider heeft gekozen, je bent een ‘passieve leider’ zoals Mark mooi beschrijft. Niet de bekende ‘alpha’, die zichzelf in de leiderspositie plaatst en respect afdwingt door de ander op te jagen maar daarmee vooral angst en wantrouwen teweeg brengt. Een passieve leider blijft te allen tijde kalm en vasthoudend, gebruikt niet meer energie dan nodig en gebruikt nooit agressie, zelfs als het tegen hem wordt gebruikt. Ook is een passieve leider bereidt af en toe een volger te zijn, ik denk dat dit een punt is waar heel veel mensen moeite mee hebben. Dan gaat ego in de weg zitten...
​
Mijn methode is voornamelijk geinspireerd door Mark Rashid, Warwick Schiller en Elsa Sinclair. Zij hebben een erg verfrissende blik op het samenwerken met paarden en kijken oprecht vanuit het perspectief van het paard. Ik ben vele andere trainers tegengekomen die ook ‘volgens de natuur van het paard’ werken, maar als ik het nu opnieuw bekijk, is de gelijkwaardigheid en het WEDERZIJDSE respect bij hen ver te zoeken, echte alpha’s...
Elsa Sinclair, van Taming Wild, heeft bewezen dat het mogelijk is een paard te trainen vanuit 100% keuzevrijheid: geen halsters, lijnen, snoepjes, zweepjes, zadel of hoofdstel… puur lichaamscommunicatie. Ja, het duurt langer dan wanneer je wel deze materialen erbij pakt, maar hoe mooi is het om zoiets te kunnen bereiken en weten dat het paard er zelf ook 100% instaat. Dat is pas een harmonieuze partnerschap. Persoonlijk neem ik liever die extra tijd, dan dat ik een sneller resultaat wil zien maar mijzelf dan altijd blijf afvragen of de 'partnerschap' afgedwongen is. (In deze methode ben ik mijzelf nu verder aan het ontwikkelen en zal ik binnenkort ook lessen aanbieden.)
We raken nooit uitgeleerd. Elk paard is uniek. Elk paard leert ons iets. Het is geen kwestie van een bepaalde methode toe passen, want wat voor de een werkt, werkt voor de ander totaal niet. De kunst is om oprecht te kunnen luisteren en kijken naar je paard: wat heeft dit specifieke paard van mij nodig? Hoe breder jouw fundament van kennis en bewustzijn, hoe beter je elk paard kan helpen.
MIJN WERKWIJZE
Hoe vertaal ik deze filosofie door naar de praktijk? Door de piramide op te werken in de tijd van het paard en bij elke stap bewust te zijn van zijn mentale en fysieke staat. De oefeningen in de piramide vormen een handleiding, een stappenplan, maar hoe die oefeningen worden gedaan verschilt per paard in tijd en methode (techniek). Ontspanning en connectie van zowel het paard als de eigenaar/trainer zijn kernbegrippen bij elke stap. Het grootste deel van de piramide bestaat uit grondwerk. Grondwerk legt het fundament voor alles wat wij met een paard doen. Het leert hem (en jou!) antwoorden op vragen die wij later vanaf de grond of onder het zadel aan hem vragen. Een kind moet ook eerst het alfabet leren voordat je hem kan vragen te schrijven. Als groep 1 nog niet goed gaat, heeft het geen zin om naar groep 2 te gaan, anders loopt het kind alleen maar tegen problemen aan en worden het zelfvertrouwen en motivatie aangetast. Grondwerk leert het paard fysieke en emotionele balans, waardoor hij zichzelf onder controle kan houden en op zijn eigen vier benen kan staan. Ook leert grondwerk het paard om in stressvolle situaties naar jou te kijken voor hulp en het leert jou de vaardigheden om het paard hier in op te kunnen vangen en beter met hem te kunnen communiceren, zowel vanaf de grond als tijdens het rijden. Je gaat echt een partnerschap aan met jouw paard.
​
Voordat de training van de grondwerk oefeningen überhaupt begint wil ik dat het paard het fijn vindt bij jou als eigenaar/verzorger te zijn, dat hij jou als zijn leider kiest voordat je iets van hem gaat verwachten. Deze fase kost wellicht veel tijd, meer dan de oefeningen die volgen, maar deze fase legt het fundament van de piramide. Zonder dit staat de hele piramide wankel. Geen short-cuts, natuurlijk (passief) leiderschap moet je verdienen. Puur samen zijn zonder verwachtingen is hierbij de eerste belangrijke stap. Wil je dat het paard zich helemaal op zijn gemak voelt bij jou, is het van uiterst belang dat jij zelf ontspannen en in balans bent. We werken dus niet alleen met het paard, maar ook met jou als eigenaar om een stuk innerlijke rust te ontwikkelen. Ik zeg wel eens: "The Zen you give, is the Zen you get."
Een aanpak die ik tegenwoordig voornamelijk gebruik is ‘gecombineerde bekrachtiging’ (combined reinforcement, R+/-). Dit combineert negatieve (R-) en positieve (R+) bekrachtiging. In de traditionele zin van paarden training wordt hoofdzakelijk gebruik gemaakt van negatieve bekrachtiging (pressure – release), waarbij je druk legt om iets te vragen en druk weghaalt als het paard het goede antwoord geeft. Hier kan je niet om heen als je met paarden werkt. Als je bijv. tijdens rijden je been aanlegt om hem voorwaarts te vragen, gebruik je ook druk. Zo ook als je hem naar links of rechts stuurt volgt hij de druk van je teugel. Het paard leert dat het moment wanneer je de druk weghaalt, hij het goede antwoord heeft gegeven. Paarden leren immers van het weghalen van druk, niet van het opleggen ervan. ‘Negatief’ is hierin een technische term die ‘weghalen’ (van - in dit geval - druk) betekent, in tegenstelling tot positieve bekrachtiging, waarbij je iets toevoegt om bepaald gedrag te motiveren (bijv. voedsel).
Positieve bekrachtiging is een aanpak die je tegenwoordig ook steeds vaker ziet in de vorm van ‘clicker training’. Dit is de meest gebruikte aanpak in de training van andere dieren (honden, dolfijnen etc.). Als het paard het goede antwoord geeft, maak je een klik-geluidje (vaak met een speciaal apparaatje of gewoon met je tong) of gebruik je een woord (bijv. ‘ja’, of ‘goed’, zolang het altijd hetzelfde woord is), gevolgd door voedsel of iets anders dat het paard erg fijn vindt, dit kan ook een krabbeltje zijn (afhankelijk van het paard). Voedsel is een over het algemeen zeer gewaardeerde (primaire) beloning, gezien het een primaire behoefte addresseert (voedsel is nodig voor overleven!). De klik of het woord is hierbij een zogenaamd brug-signaal, het markeert het juiste moment van het gedrag dat je zoekt. Door conditionering leert het paard dat dit geluidje vroeg of laat (in het begin meteen, verderop in de training minder frequent) gevolgd wordt door een beloning. Hij leert zo dat het moment waarop hij het geluidje hoort, hij het goede antwoord heeft gegeven en zal dit gedrag vaker willen vertonen.
In gecombineerde bekrachtiging, combineer ik deze twee soorten. Ik vraag eerst iets met minimale energie of druk (‘feel’) en heldere intentie en bouw deze druk of energie, afhankelijk van het paard, in de kleinste stappen op. Zodra ik aan het paard zie dat hij de vraag aan het verwerken is hou ik diezelfde druk aan en wacht, zo voorkom je ook dat je toch doordrukt en het paard vervolgens in de stress schiet. Als het paard ook maar in de juiste richting denkt - dit kan al een verplaatsing van gewicht zijn of het kijken in de goeie richting - haal ik die druk weg gecombineerd met een klik/woord, gevolgd door een snoepje (of wat dit paard dan ook het meeste waardeert). Zo leert het paard wel het gevoel in de lijn en mijn energie te volgen – dit is immers de basis van grondwerk en rijden - maar wordt hij er extra in bevestigd wat het goede antwoord is op een manier dat hij het graag nog een keer wil doen, wetende dat er voor hem ook iets in zit (niet alleen ‘rust’, die jij in eerste instantie wegneemt). Dit resulteert er in dat het paard het ook leuker gaat vinden samen te werken. Vooral bij paarden die hardnekkige gedragsproblemen hebben en/of die zich mentaal afsluiten als je iets met hen wil doen, werkt dit erg effectief. Het licht lijkt weer aan te gaan in hun ogen; ook helpt de kauwbeweging die nodig is bij het eten van de voedselbeloning dit soort paarden sneller te ontspannen. Soms werk ik ook enkel met clicker training tijdens werken in vrijheid, bijv. met een 'target stick'.
Als ik gebruik maak van voedselbeloning zal ik dit, wanneer het paard het juiste gedrag met gemak en consistentie laat zien, doen afnemen en vervangen met enkel een aai bijvoorbeeld, of alleen een voedselbeloning aan het einde van de sessie. Ook geef ik uiteraard zo gezond mogelijk voedsel. Sommigen zullen zeggen dat het paard alleen maar iets doet voor het snoepje. Dit zou wellicht kunnen, echter tegelijkertijd zitten er strikte regels aan verbonden wanneer en hoe hij het snoepje krijgt (bijv. afstand houden en niet bedelen) en associeert hij jou wel met dingen doen die resulteren in wat fijns. Hij krijgt dus ook bij jou al een positieve associatie en zal liever willen samenwerken. Wat ik ook regelmatig hoor van sceptici is dat het gebruik van voedsel gewoon omkoping is. Zoals ik het zie, is het echter net zo veel omkoping als dat je druk legt op het paard die je pas weghaalt als hij het juiste doet (negatieve bekrachtiging); extreem gezegd “als je niet reageert, vergroot ik de druk zo hard als nodig, totdat je het doet”, klinkt als dreiging in mijn oren… Het is aan ons om de juiste balans te vinden. Laat de druk die je zet zo zacht mogelijk zijn, nogmaals, enkel gevoel in de lijn leggen en minimale energie inbrengen. Nog belangrijker, haal de druk weg zodra het paard ook maar in de goede richting denkt. En laat de beloning die je geeft onder duidelijke voorwaarden vallen, zodat het paard precies weet waar hij aan toe is. Uiteindelijk moet het voor iedereen leuk blijven, mens en paard!
